بررسی علائم و درمان بیماری تنبلی چشم

بیماری تنبلی چشم یا آمبلوپی یک بیماری شایع چشمی به خصوص در کودکان است. در این بیماری بر اثر اختلالات در سیستم بینایی بدن، معمولا یکی از چشم ها دید طبیعی ندارد. معمولا علت وجود این اختلالات ژنتیکی است، اما با تشخیص به موقع ، تنبلی چشم به راحتی قابل درمان است. در ادامه به معرفی علائم ،علل به وجود آمدن و شیوه های درمان این بیماری می پردازیم.

علت به وجود آمدن بیماری تنبلی چشم

تکامل سیستم بینایی در بدن از دوران جنینی شروع و تا ده سالگی ادامه می‌یابد. در بیماری تنبلی چشم ، قدرت بینایی در اثر عدم تکامل سیستم بینایی  در دوره مذکور کاهش می‌یابد.بیماری تنبلی چشم معمولا یک چشم را درگیر می‌کند ، اما می‌تواند بر بینایی هر دو چشم تاثیر سوء داشته باشد. هنگامی  که اعصاب بین مغز و چشم به خوبی تحریک نشوند، بهتر بودن تصویر ایجاد شده در چشم سالم نسبت به چشم بیمار موجب می‌شود که مغز بین دو چشم ، چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند و موجب ضعیف‌تر شدن قدرت دید چشم دیگر شود که این خود می تواند علت تنبلی چشم باشد .

علائم و تشخیص بیماری تنبلی چشم

بیماری تنبلی چشم می‌تواند علائمی همچون انحراف چشم به داخل یا خارج، هماهنگ نبودن چشم‌ها هنگام گردش و دید عمقی ضعیف داشته باشد که ممکن است کودک از اختلال دید خود شکایت کند. اما در اکثر مواقع امکان دارد کودک شیرخوار باشد و  هنوز نتواند حرف بزند و یا متوجه اختلال بینایی خود نباشد، لذا این عوامل بایستی توسط والدین تشخیص داده شود. همچنین در برخی مواقع ممکن است علائم تنبلی چشم وجود نداشته باشند  و ظاهر چشم‌ها کاملا سالم باشد، اما در بینایی کودک اختلال وجود داشته باشد. در این جور مواقع غربالگری و معاینه تنبلی چشم کودکان توسط متخصص چشم پزشک تنها راه حل تشخیص بیماری تنبلی چشم است.لذا توصیه می‌شود که تا قبل از دبستان چشم‌های کودک حداقل سه مرتبه در زمان های مختلف مثلا شش ماهگی، دو سالگی و پنج سالگی توسط چشم پزشک معاینه شود. چشم‌ پزشک بسته به سن کودک، معاینات مختلفی برای تشخیص قدرت بینایی و یا انحراف چشم کودک انجام می‌هد تا در صورت وجود بیماری، پروسه درمان را شروع نماید.

علل بیماری تنبلی چشم

عوامل به وجود آورنده بیماری تنبلی چشم می‌تواند یکی از موارد زیر باشد

انحراف چشم(عدم تعادل عضلانی): انحراف چشم موجب دوبینی و عدم تشکیل تصویر واضح بر روی شبکیه می‌شود. مغز برای حذف دوبینی، تصویر چشم منحرف را حذف کرده و به تدریج باعث به وجود آمدن بیماری تنبلی چشم می‌شود.

عیوب انکساری(نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم): اگر بین قدرت بینایی دو چشم تفاوت وجود داشته باشد، چشم ضعیف‌تر نمی‌تواند تصویر واضحی از اشیاء ایجاد کند و به تدریج دچار بیماری تنبلی چشم می گردد. که باید درمان تنبلی چشم را شروع کرد .

محرومیت:هر مشکلی که برای یک چشم وجود داشته باشد، همچون آب مروارید(کدر شدن عدسی چشم و پدیدار شدن لکه‌های تیره در میدان دید)، آب سیاه، پایین افتادگی پلک یا دیگر مشکلات ژنتیکی ممکن است کودک را از دید واضح با آن چشم محروم کرده و موجب تنبلی چشم شود.

تشخیص به موقع بیماری تنبلی چشم

تنبلی چشم یک بیماری وراثتی است و مهم‌ترین مساله در درمان بیماری تنبلی چشم تشخیص به موقع آن است. اگر بیماری تنبلی چشم در دوران کودکی که سیستم بینایی چشم در حال کامل شدن است، تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است. و عمل تنبلی چشم راحت تر انجام می شود اما هرچه تشخیص تنبلی چشم دیرتر رخ دهد، احتمال درمان تنبلی چشم کمتر است. بهترین زمان برای شروع درمان تنبلی چشم تا قبل از سن هفت سالگی است. تشخیص به موقع علی الخصوص در بیماری‌های آب مروارید و پایین افتادگی پلک اهمیت فراوانی دارد و  اگر درمان فوری و به موقع در این گونه بیماری تنبلی چشم صورت نپذیرد، می‌تواند موجب از دست رفتن کامل بینایی کودک شود.

شیوه‌های درمان بیماری تنبلی چشم

درمان تنبلی چشم در وهله اول بستگی به علت به وجود آمدن آن و از بین بردن آن دارد و در ادامه برای تقویت بینایی چشم ضعیف‌تر تلاش می‌کند.

اگر مشکل از عیوب انکساری باشد، اولویت اول استفاده از عینک است. به کمک عینک مناسب بایستی مشکلی را که باعث به وجود آمدن بیماری تنبلی چشم شده است (نزدیک بینی یا دور بینی)رفع کرد. سپس بایستی کودک را به استفاده از چشم ضعیف تر تشویق کرد. برای انجام این کار شیوه‌های درمان تنبلی چشم زیر رایج است.

استفاده از قطره چشمی: قطره چشمی بینایی چشم قوی‌تر را به صورت موقت تار نموده و مغز را تحریک به استفاده بیشتر از چشم ضعیف‌تر می نماید.

محافظ چشم: در این روش یک محافظ بر روی چشم قوی‌تر به مدت چند ساعت قرار می‌دهند و کودک مجبور به استفاده بیش‌تر از چشم ضعیف‌تر می گردد. این عمل موجب می‌شود که مغز بخش بینایی چشم ضعیف تر را بهبود بخشد.

فیلتر های نیمه شفاف: این فیلترها بر روی لنز عینک چشم قوی‌تر قرار گرفته و موجب تار شدن چشم قوی‌تر و استفاده بیش‌تر از چشم بیمار می‌گردند.

همچنین تمرینات و درمان‌هایی مثل نقاشی و بازی‌هایی که نیاز به تمرکز و استفاده از هر دو چشم دارند، می‌توانند در تقویت چشم ضعیف کمک کرده و در دوره درمان موثر باشند.

این تمرینات بایستی با تجویز و زیر نظر چشم‌پزشک صورت گیرد و پروسه درمان بیماری تنبلی چشم ممکن است از چند هفته تا چندماه طول بکشد.

اگر بیماری تنبلی چشم در اثر انحراف چشم به وجود آمده باشد، معمولا پزشک جراحی عضلات چشم را توصیه می‌کند.

اگر علت تنبلی چشم بیماری‌هایی همچون آب مروارید و پایین افتادگی  پلک چشم باشد، باید هر چه سریع‌تر درمان صورت پذیرد که معمولا عمل جراحی است.